Wstęp
Zwyrodnieniowe choroby stawów jako dysplazja i osteoporoza nie są rzadkością u psów.
Mimo wybitnych predyspozycji, czynniki związane z odchowaniem i żywieniem psa mogą mieć wpływ na powstanie i rozwój choroby.
Tak zwane glukozoaminoglikany mają przy tym szczególne znaczenie.
Psy we wszystkich okresach wiekowych mogą zapadać na choroby stawów.
Nawet ze względu na Ustawę o Ochronie Zwierząt człowiek odpowiedzialny za psa powinien uczynić wszystko, aby uchronić go przed tymi chorobami, które są przewlekle zwyrodnieniowe, bolesne i ograniczające żywotność.
Hodowcy tych tak zwanych ujemnie predysponowanych ras, którzy przykładają dużą wagę do swego imienia i zawodnicy startujący z psami, którzy powinni mieć jak najdłuższe zadowolenie ze swoich psów, powinni na poważnie zająć się zależnością pomiędzy rozwojem zwyrodnieniowym, a środkami, które temu mogą zapobiec.
W praktyce lekarskiej wybijają się od lat dwie choroby stawów, które w przeważającej mierze dotyczą psów o dużej masie ciała i które w swoim pochodzeniu są podobne : dysplazja stawów biodrowych (HD) i osteochondrosis dissecans (OCD).
Głównym tematem tego artykułu powinno być powstawanie HD, gdyż występuje częściej niż OCD.
Podstawy anatomiczne
Zanim zajmiemy się chorobą i jej powstawaniem musimy omówić kilka procesów, bez których kompletne zrozumienie choroby byłoby niemożliwe.
Chrząstka jest elastyczną, wielowarstwową tkanką, która składa się z komórek chrzęstnych (chondrocytów), włóknika łączącego (włókien kollagenu) i substancji podstawowej (matrycy).
Strefa zwapnienia zawiera niewiele komórek, osadzona jest bezpośrednio na powierzchni kostnej i jest z nią związana.
To związanie ma zapobiec oddzielaniu się chrząstki od kości przy obciążeniu.
W tym celu komórki mają receptory dla witaminy D3 w trakcie wapnienia, dzięki którym wapń nie tylko wzbogaca wiązanie, ale i sam może nim sterować.
Strefa środkowa ( strefa wycierania, strefa przejściowa) zawiera dużą ilość komórek tkanki łącznej i matrycy.
Ta strefa działa jak poduszka wodna, która potrafi przejąć i rozdzielić duże obciążenia, które oddziaływują na powierzchnię chrząstkową.
Leżąca najbliżej szczeliny stawu strefa styczna wykazuje specyficzną strukturę tkanki łącznej taką jak równolegle skierowane do powierzchni włókna, dzięki czemu zostaje ograniczona tkanka chrzęstna względem szczeliny stawu.
Funkcjonalnie staw jest elastycznym połączeniem dwóch kości.
Staw składa się z dwóch nasad kości z chrząstką oraz częściowo z wewnętrznego chrząstkowego aparatu wiążącego, który utrzymuje i stabilizuje od wewnątrz oba końce kości z sobą.
W pustych przestrzeniach stawu znajduje się tak zwany smar stawowy (synovia), który zapewnia dobre ślizganie się powierzchni chrząstek i dostarcza wartościowe środki odżywcze dla komórek chrząstki.
W dużych stawach (np. biodrowym) znajdujemy chrząstkę "Hyalina", która odznacza się bardzo wysoką zawartością wody; duże stawy otoczone są zawsze torebką stawową; mięśnie i ścięgna stabilizują staw wyłącznie z zewnątrz.
Chrząstkę włóknistą znajdujemy szczególnie w tarczkach międzykręgowych kręgosłupa.
CHOROBY STAWÓW
Dysplazja stawu biodrowego (HD)
HD psa jest chorobą, która dotyczy szczególnie dużych, ciężkich ras, lecz również w sposób wzrastający średnich.
Od wielu lat hodowcy, związki hodowców i lekarze weterynarii próbowali wspólnie obniżyć wzrastające występowanie tej choroby.
W tych wysiłkach formułowano wielorakie sposoby rozwiązania z mniej lub bardziej rzeczową odwagą.
Faktem jest, że HD tak jak poprzednio jest najczęstszą chorobą określonych ras.
O ile poprzednio uważało się, że HD jest problemem uwarunkowanym genetycznie, to dzisiaj okazało się, że tworzenie się HD jest uwarunkowane przez co najmniej jeszcze jeden kompleks tematyczny: przez złe odżywianie psa!!!.
Niezbyt fizjologiczny sposób poruszania się (np. sport ze skakaniem przez przeszkody) wydaje się odgrywać rolę podrzędną.
Trwają kontrowersyjne dyskusje w jakim procencie dany kompleks tematyczny wpływa na tworzenie się HD.
Autorzy Hazewinkel i Wiegand dają czynnikowi genetycznemu 20 do 50 procent, zatem inne czynniki mogą warunkować 50 do 80 procent.
Gdy mówimy o wykształceniu się choroby to musimy zawsze uwzględniać dwa pojęcia, które wzajemnie na siebie oddziaływują: predyspozycję i kondycję.
Pod predyspozycją rozumiemy sumę skłonności odziedziczoną po rodzicach, są one dane przez naturę.
Pod kondycją rozumiemy sumę wszystkich nabytych cech. Zła kondycja (np. z powodu niewystarczającego odżywiania, nie musi jednak w sposób długotrwały zniszczyć dobrych predyspozycji.
Znany jest jednak fakt, że zwierzęta z pewną predyspozycją (odziedziczoną po jednym lub obojgu rodzicach) szybciej mogą wytworzyć predyspozycyjne właściwości (np. HD) niż zwierzęta bez tych predyspozycji.
Kompleks tematyczny cech dziedzicznych da się względnie prosto załatwić, jeśli hodowca i nabywca zwracają uwagę na to, aby w idealnym wypadku oboje z rodziców byli wolni od dysplazji, lub też byli sklasyfikowani z niewielkim stopniem dysplazji.
Ta klasyfikacja jest przeprowadzana za pomocą zdjęć rentgenowskich.
Obok radiologii w badaniach HD należy zawsze włączyć ocenę "sprężystości" stawu.
HD objawia się anatomicznie przez to, że panewka stawu i główka kości udowej są inkongruentne, a zatem nie dokładnie pasują do siebie.
Przy ocenie zdjęcia rentgenowskiego po kolei określa się przystawanie powierzchni stawowych panewki miednicy i główki uda oraz pomiar tzw. "kąta Norberga".
Drugi kompleks tematów - złe odżywianie, według dzisiejszej wiedzy w dużej mierze przyczynia się do wykształcenia się HD.
Większość autorów widzi głównie trzy błędy żywieniowe: przekarmienie (energia i materiał karmy) nadmiar wapnia i/lub zbyt duża zawartość witaminy D3 w karmie Przy tego rodzaju błędach żywieniowych dobre predyspozycje mogą nie zapobiec wykształceniu się HD.
Psy dorosłe, które przyjmują dzienną porcję w postaci wysokokalorycznej karmy mają najczęściej nadwagę, są ociężałe i zapadają później na choroby narządów, lub choroby przemiany materii, których powodem jest nadmierna waga.
Inaczej zachowują się szczenięta : Staw biodrowy nowo narodzonego psa składa się najpierw z chrząstki.
Proces zwapniania, powodujący powstanie gotowego stawu, wydłużanie się kości i rozwój wagi są z natury razem z sobą uwarunkowane.
Karmienie bogate w energię prowadzi do szybkiego przybierania wagi, co rozpoczyna uszkadzanie stawów z ich elastycznymi chrząstkami, znajdującymi się w fazie dojrzewania, także wtedy, gdy szczenięta "wygladają zdrowo".
W wyniku tego HD nie rozwija się spontanicznie, lecz dopiero w czasie pierwszych 15 miesięcy życia.
Innym czynnikiem tworzenia się HD jest nadmierne wzbogacenie w wapń, lub związki wapnia (wapno dla szczeniąt).
Dodawanie wapnia dla szczeniąt jest wskazane jedynie przy żywieniu" sposobem domowym" lub przy objawach krzywicy.
Gotowe karmy dla szczeniąt są z reguły dobrze zbilansowane.
Nie chodzi przy tym jedynie o absolutną zawartość wapnia w karmie; uwzględnić należy jeszcze ewentualną zawartość witaminy D3, która zwiększa przyjmowanie wapnia przez organizm.
Zbyt wysoki poziom wapnia we krwi pociąga za sobą przyspieszony proces przebudowywania kości, który kończy się najczęściej wadliwą mineralizacją (cienkie, łamliwe kości).
Do tego należy także wymienić wpływy zmienionej gospodarki bazy kwasów , powodowanej wynikającym z żywienia lub też nadmiernym występowaniem poszczególnych związków np. sód, potas, chlorek.
W wypadku HD młodego psa opisywane są dwa różne obrazy choroby: Psy młodsze do 15 miesiąca wykazują nagłą niechęć do biegania i bolesność tylnych kończyn, wstają z trudem i poruszają się niechętnie.
Umięśnienie tylnych kończyn jest słabo rozwinięte, nie może ono nadążyć za wzrostem kości, zatem całe obciążenie muszą przejąć na siebie duże stawy, przez co chrząstka zostaje obciążona.
Chociaż jeszcze rentgenologicznie nieuchwytne, ropoczynają swój bieg zmiany chrząstki w formie mikropęknięć (małych rys) i pierwszych zabliżnień, które są wynikiem przeciążeń.
U starszych psów z wykazywaną rentgenologicznie HD pojawia się najczęściej utykanie po dużych obciążeniach.
HD objawia się bardziej lub mniej skręconymi do siebie stawami skokowymi, kołyszącym się krokiem oraz częściowo oszczędzaniem chorej kończyny w pozycji stojącej.
U niektórych zwierząt wadliwe ukształtowanie stawu skokowego prowadzi do przewlekłego, dużego przeciążenia chrząstki ze zwiększonymi objawami zużycia (szczeliny i blizny), które uzewnętrzniają się w zapaleniach i bólach i dodatkowo zwiększają niedopasowanie.
W obydwu wypadkach chrząstka stawu nie dorosła do obciążeń, powstają na niej najpierw małe, a następnie coraz większe rysy (pęknięcia), które przechodzą w stan zapalny i zabliźniają się.
Ponieważ te obszary zapalne są pod względem funkcjonalnym małowartościowe, rozrywają się dalej, co powoduje straty substancji.
Często w tych obszarach zapalnych odkładają się sole wapnia, które prowadzą do tworzenia się tzw."nosków" ; te skostniałe noski są wypukłe i twardsze od naprzeciwległej powierzchni chrząstki, w wyniku czego niszczą ją.
Osteochondrosis dissecans (OCD)
Powstanie OCD jest wieloczynnikowe i bardzo podobne do HD, przez co opiszemy jedynie obraz choroby.
OCD występuje najczęściej w stawie łokciowym dużych ras. Dotyczy ona prawie że wyłącznie młodych psów.
Zapadają na nią zwierzęta w wieku od czterech do ośmiu miesięcy, a utykanie występuje spontanicznie lub po urazie.
Przyczyną są mikropęknięcia, które stają się głębsze.
W przeciwieństwie do HD dochodzi jednak do oderwania większego kawałka chrząstki, który następnie wnika do jamy stawowej.
MOŻLIWOŚCI TECHNICZNO - ŻYWIENIOWE
Prawidłowe zestawienie porcji
Nie ma ogólnie obowiązującej porcji.
Zapotrzebowanie na enrgię psa zależy od rasy, wieku i ruchu fizycznego.
Kupowane gotowe karmy są z reguły przeznaczone dla określonych klas ciężaru i wieku i są prawidłowe dla normalnych zapotrzebowań, gdy są prawidłowo stosowane.
Jednak również psy lubią zmianę w obfitości karmy, można taką specjalną karmę mieszać z chudym serem, gotowanym ryżem, płatkami lub jarzynami; zawartość witamin i minerałów jest wówczas jeszcze wystarczająca.
Zwierzęta żywione wyłącznie "sposobem domowym" wykazują niedobór minerałów i elementów śladowych, przez co mogą również rozwijać zakłócenia w budowie szkieletu.
Uzupełnianie porcji przez substancje działające chondro ochronnie
Od wielu lat także w medycynie ludzkiej znane są i stosowane naturalne, działające na stawy substancje, które oznaczane są jako glukozoaminoglikany (GAG).
Odróżnia się siarczanowe (np.chondroitinsulfat) od niesiarczanowych (np. kwas hyalronowy); pierwszymi można wzbogacać karmę, co znacznie ułatwia stosowanie.
Znaczne ilości siarczanowych GAG można wykazać specjalistycznymi metodami w chrząstce.
Poprzez specjalne traktowanie GAG wyodrębnia się z surowca chrząstki i można go zastosować do produkcji wysokoskoncentrowanych produktów jak np. granulat.
Do dzisiaj niektórzy autorzy , także na podstawie wielokrotnego klinicznego zastosowania opisują skuteczne zastosowanie ekstraktów z chrząstki u młodych i starszych psów.
Niektóre publikacje wskazują na to, że skuteczność jest większa, gdy już w młodym wieku wzbogaca się GAG.
U podstaw zastosowania GAG leżą dwie zasady funkcjonowania.
Obie zasady działania bazują na odpowiednim w czasie podparciu obrony własnej ciała: Matryca składa się w dużej mierze z podstawowego rusztowania, które zawiera proteiny i GAG oraz wody.
W przebiegu zapalenia chrząstki GAG (szczególnie chondroitinsulfat) zostają wypychane z wiązania z proteinami przez różne enzymy uczestniczące w procesie zapalnym.
W ten sposób traci się wartościową matrycę, której główną funkcją jest wiązanie wody do odżywiania komórek chrząstki i do przeciwdziałania udarom gdy chrząstka staje się łamliwa i skłonna do tworzenia rys.
Podawanie chondroitsulfantu hamuje większość tych enzymów niszczących matrycę, a zatem służy utrzymaniu chrząstki.
Po wtóre hamowanie tych enzymów polepsza również jakość płynu stawowego.
Komórki chrząstki tworzą w procesie starzenia się więcej keratansulfatu, który wykazuje znacznie mniejszą zdolność do wiązania wody jak chondroitsulfat; następstwem tego jest również tutaj łamliwość chrząstki poprzez zmniejszoną zawartość wody w matrycy.
Dodany chondroitsulfat może zwiększyć zawartość wody w matrycy, a zatem zwiększyć elastyczność chrząstki.
Próby ze specjalnie przygotowanym chondroitinsulfatem wykazały tropizm tkanki chrząstki, tzn. chondroitinsulfat wzbogacał się w chrząstce.
Chondroitisulfat podawany doustnie jest bioaktywny w około 75% (w zależności od czystości), wystarczająca jest z reguły 1 dawka dziennie.
Godna zalecenia jest większa dawka na początek, gdyż w ten sposób szybciej osiąga się wystarczający poziom w stawie.
Generalne zwiększenie dawki nie jest godne polecenia, gdyż wyniki z reguły nie stają się lepsze, a może jednak wystąpić wzdętość.
Nie znane są do tej pory inne działania uboczne przy zgodnym z zaleceniami stosowaniu doustnym siarczanowych glykosoaminoglikanów.
Podsumowanie
Oprócz genetyki także żywienie psa ma decydujący wpływ na wykształcenie się degenerujących chorób stawów.
Szczególnie należy zwracać uwagę na przedawkowanie zaopatrzenia w wapń i witaminę D3, gdyż duże uszkodzenia szkieletu z wieku szczenięcego towarzyszą psu przez całe życie i mogą być często korygowane jedynie chirurgicznie.
Ponadto zaleca się podawanie siarczanowych glykosaniglykenów dla polepszenia kondycji tkanki chrzęstnej, szczególnie u psów ze złymi predyspozycjami.
Kilka nowych publikacji wskazało, że tworzenie się ciężkich chorób stawów zostaje co najmniej opóżnione przez podawanie glukozoaminoglikanów.
Ponadto glukozoaminoglikany mogą przekazać psu długi "ruchomy" żywot.
AUTOR : Dr Med. Wet. Stefan Jung
Produktmanager Chassot AG, BELP
Tłumaczenie : Wiesław Ziemecki
Konsultant : Dr hab. Jan Siembieda
Przedruk : Biuletyn Owczarek Niemiecki Nr. 15/marzec/2000.
Ze strony http://www.santander-psy.pl/dysp.html
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz